Bij BoFit zeggen we al jaren dat burn-out veroorzaakt wordt door een kortsluiting tussen gevoel en verstand dat zich fysiek uit. En steeds meer wetenschappelijk onderzoek onderstreept die invloed tussen lichaam en geest. Hoe komt het dat we steeds minder contact hebben met ons lichaam?

In de wetenschap komen steeds hardere bewijzen voor het ‘softe’ standpunt dat de geest de lichamelijke gezondheid beïnvloedt, en andersom. “Eigenlijk kun je niet naar ziekten kijken zonder psychologie”, zegt hoogleraar psychobiologie Andrea Evers aan het UMC St. Radboud in Nijmegen. Veel chronisch zieken hebben juist veel baat bij een combinatie van medische en psychologische hulp. “Het idee dat chronische ziekten alleen door lichamelijke factoren worden bepaald, is achterhaald. Juist bij ziekten die niet overgaan, heeft de manier waarop je ermee omgaat op de lange termijn effect.”

Verwijzing naar de psycholoog

In het Radboudziekenhuis verwijst men daarom naast de medische behandeling steeds vaker naar een psycholoog. Bijvoorbeeld als iemand zijn aandoening moeilijk accepteert. Vaak zijn een of twee gesprekken voldoende om meer vertrouwen te krijgen in de behandeling. In een uitgebreidere therapie leer je bijvoorbeeld om negatieve gedachten en gedrag rond je ziekte te veranderen. “Een flink deel van de chronisch zieken die deze gedragstherapie volgen, voelt zich niet alleen psychisch beter”, aldus Andrea Evers. “Ook lichamelijke klachten zoals pijn en jeuk nemen vaak af.”

Het lichaam als machine

Dat er veel schort aan de band met ons lichaam, daar schreef de Belgische psychoanalyticus en hoogleraar klinische psychologie Paul Verhaegen een boek over. In Intimiteit geeft hij aan dat we de intimiteit met ons lichaam kwijt zijn geraakt en hierdoor veel minder snel in de gaten hebben als er iets mis gaat. Hij legt hierin uit dat het lichaam steeds meer wordt gezien als iets dat bedongen moet worden, als een soort machine, en dat onze cultuur hier gretig op inspeelt. Ook religie heeft hierbij een flinke duit in het zakje gedaan. Het lichaam was iets zondigs waar vooral niet te veel aandacht aan besteed moest worden. De geest daarentegen moest hoogstaande morele waarden dragen en alle verantwoordelijkheid op zich nemen. Of zoals Verhaegen zelf zegt: “Vroeger was het lichaam een taboe, vandaag is het nooit genoeg”. 

Verandering van het brein

Het continue op een scherm turen is een van de dingen die er onder andere voor zorgt dat je het contact met je lichaam verliest. We worden op het internet uitgenodigd om uit ons lichaam te treden en een digitale wereld te bevolken. Wie uren achter de computer zit merkt het ook: het lijkt alsof je lichaam oplost en er alleen nog maar een relatie bestaat tussen je hoofd en het apparaat. Dat je lichaam ondertussen verkrampt, wordt vaak pas te laat opgemerkt. Maar niet alleen je lichaam, ook je brein blijkt door schermgebruik te veranderen. Het gaat steeds minder om kennis opdoen en steeds meer om het vermogen om razendsnel informatie te verwerken en te selecteren. Het effect hiervan is in China onderzocht. Tijdens een onderzoek werd het brein van 12 intensieve internetters en 12 niet-internetters gescand. Bij de intensieve internetters bleek dat de prefrontale cortex drastisch was veranderd. De hersenen hadden zich als het ware opnieuw bedraad voor nieuwe functies. Ook toen de niet-internetters 5 uur achter een scherm werden gezet, bleken er in deze relatief korte tijd al duidelijke veranderingen in het brein te vinden.

Ideale beelden de norm

Verhaegen noemt ook nog een ander nadeel. “De vele beeldschermen rondom ons tonen continu ideale beelden. Wij nemen dat – ook onbewust – in ons op, en gaan er ons naar gedragen. Dat er steeds meer meisjes zijn die calorieën tellen, dat komt niet uit de lucht vallen. Abnormale perfectie wordt het nieuwe normaal. En in dat woord “normaal” zit ook het woord “norm”, het wordt dus deels opgelegd.”

Intieme verhouding met jezelf

De veranderingen in de maatschappij en onze reactie hierop zorgen voor een steeds grotere verwijdering en vervreemding tussen lichaam en geest. Toch is het gek dat gezond eten en leven een hype is, en dat burn-out en andere ziektes alleen maar toenemen. “Zelfzorg moet vandaag leiden tot een soort perfect lichaam, een lichaam dat beantwoordt aan de hedendaagse, ideale norm,” geeft Verhaegen aan. “Dat leidt tot het omgekeerde van een goede zelfzorg. We verplichten ons zo tot zaken die absoluut niet gezond zijn. Wie goed in z’n vel zit, heeft meteen ook een gezonde, intieme verhouding met zichzelf.” Het opbouwen van die intieme verhouding is net als een liefdesrelatie. Het vergt aandacht, rust en tijd om werkelijk contact en vertrouwen te krijgen. En zo op tijd te bemerken als het in die relatie scheef begint te lopen.

Bronnen:

Nrc.nl | 22 maart 2019

Vrt.be | 15 november 2018

Optimalegezondheid.nl | 7 november 2013

Gezondheidsnet.nl | 27 november 2012