Ben je snel uitgeput? Overprikkeld? Heb je het gevoel dat je continu een rol speelt op werk of thuis? Dan is de kans groot dat je brein anders werkt dan bij de meeste mensen. En dat jij dus ook een ander soort burn‑out kunt ervaren.
In dit blog lees je alles over neurodiversiteit en burn‑out. Wat het is, hoe het voelt, hoe het verschilt van een ‘gewone’ burn‑out en wat je eraan kunt doen.
Wat is neurodiversiteit, en hoeveel mensen hebben het?
Neurodiversiteit of neurodivergent betekent letterlijk: verschillen in hoe onze hersenen informatie verwerken. In plaats van dat we allemaal op één manier reageren, bestaan er verschillende manieren van horen, proeven, ruiken, zien, denken en voelen.
In Nederland is ongeveer 1 op de 5 mensen neurodivergent. Je wordt hiermee geboren; het is dus geen ziekte, zoals sommige mensen denken.
Wanneer je neurodivergent bent, denk je sneller of juist trager. Je voelt meer, of juist minder. Je bent gevoeliger voor prikkels, regels of onrecht. Je brein staat vaker ‘aan’. Je merkt veel op, voelt meer en denkt diep na. Dat geeft kracht, maar het maakt je ook sneller moe. En dat kan zorgen voor stress of een burn-out. Zeker in een wereld die hier geen rekening mee houdt.
Bekende vormen van neurodiversiteit:
- ADHD: snel afgeleid, moeite met plannen, veel energie
- ADD: concentratieproblemen, snel afgeleid, veel nadenken, moeite met plannen
- Autisme: behoefte aan duidelijkheid en rust, snel overprikkeld
- Hoogsensitiviteit (HSP): sterk gevoelig voor sfeer, geluid, licht en geur
- Hoogbegaafdheid: snel denken, snel vervelen, diep voelen
- Dyslexie/dyscalculie: moeite met taal of cijfers, vaak sterk in beelden of logisch denken
Lees 13 redenen waarom een hsp eerder burn-out raakt.
Wat werkt er anders in het brein?
Bij neurodivergente mensen werkt het brein vaak efficiënter op sommige vlakken, maar overactief op andere. Zo verwerken autistische mensen prikkels anders. Ze kunnen overgevoelig raken of juist geen prikkels meer voelen. Iemand met ADHD heeft een andere balans in het hormoon dopamine, waardoor hij of zij impulsiever is of moeite heeft met plannen. Terwijl het brein van een hsp’er niet goed in staat is om informatie te filteren, waardoor alles heftig binnenkomt. Dit allemaal verwerken kost veel energie.
Wat is een burn‑out?
Het klinkt logisch dat als je brein veel te verwerken heeft, je ook eerder uitgeput of burn-out raakt. Een burn-out hebben, betekent dat je lichaam en hoofd op zijn. Je hebt te lang te veel gedaan. Je voelt je leeg, overbelast, moe en vaak verdrietig of boos. Je kunt je niet meer goed concentreren en hebt nergens meer zin in. Veel mensen denken dat dit alleen door hard werken komt, maar ook door je thuissituatie kun je overspannen of burn-out raken.
Een burn‑out is geen teken van zwakte. Het is een teken dat je veel te lang over je grenzen bent gegaan.
Verschil tussen een gewone burn‑out en een neurodivergente burn‑out
Bij iedereen met een burn‑out zie je vermoeidheid, geen zin meer in werk, en concentratieverlies. Maar bij mensen met een neurodivergent brein ziet een burn‑out er vaak intenser en langduriger uit. Omdat hun brein anders werkt en ze vaak een gevoeliger zenuwstelsel hebben, hebben ze meer tijd nodig om hun ervaringen te verwerken.
Wat is anders?
-
Praktische terugval
Bij autistische mensen kunnen tijdens een burn-out zelfs heel gewone activiteiten uitvallen. Denk aan praten, eten, of jezelf aankleden of het huishouden doen. Het brein schakelt letterlijk uit door overprikkeling. Doordat structuur wegvalt, kunnen autistische mensen eenvoudige zaken niet meer voor elkaar krijgen.
-
Langduriger herstel
Neurodivergente mensen hebben vaak langer de tijd nodig om te herstellen. Er is namelijk niet alleen stress, maar ook jarenlang maskeren (aanpassen) en vechten tegen onbegrip.
-
Meer overprikkeling en paniek
De drempel voor geluid, licht of sociale druk ligt lager. Bij een burn‑out is deze drempel helemaal weg.
-
Burn-out wordt vaak niet herkend
Artsen of werkgevers zien vooral dat iemand sociaal wat onhandig is of druk gedrag, maar niet de burn-out Daardoor krijg je vaak niet de juiste hulp. Ook doordat je je makkelijk aanpast en doet alsof alles goed gaat, zien mensen niet dat er iets mis met je is.
Meer weten over autistische burn‑out? Lees dit onderzoek van Anneloes Spek (PDF)
Waarom ben jij extra gevoelig voor een burn‑out?
Neurodivergente mensen lopen vaker vast. Dit komt meestal niet door hun brein zelf, maar doordat de omgeving hier niet op is ingericht. Dit zijn de grootste verschillen:
-
Maskeren: je doet je anders voor dan je bent
Je leert je gedrag aan te passen: je doet alsof je sociaal ‘meekomt’, je lacht op het juiste moment, je doet alsof je niet overprikkeld bent. Dat heet maskeren. En dat kost ontzettend veel energie.
-
Continue prikkelverwerking
Jouw brein staat altijd ‘aan’. Je denkt snel, voelt veel, analyseert alles. Je hoofd staat flink onder druk, zelfs als je dit van jezelf bent gewend.
-
Verkeerde verwachtingen van jezelf
Veel neurodivergente mensen stellen extreem hoge eisen aan zichzelf. Je wilt compenseren, net zo goed presteren als anderen of juist alles perfect doen.
Neurodiversiteit en de maatschappij
Niet alleen loop je zelf vast, ook de maatschappij is minder goed ingesteld op mensen met neurodiversiteit. Bijvoorbeeld doordat bepaald is wat ‘normaal’ is en wat niet. Wie niet hetzelfde is als de meeste mensen, moet zich maar aanpassen. En anders maar in therapie gaan of pillen slikken.
Saskia Schepers – neurodiversiteit-expert, coach en auteur van het boek Als alle breinen werken – vindt dit niet kloppen. Ze vertelt in het tijdschrift Psychologie Magazine: “Verschillende breintypen vullen elkaar aan, ze zijn allemaal nodig. Je kunt neurodiversiteit wat dat betreft vergelijken met biodiversiteit (verschillende soorten planten en dieren in de natuur-red.): we kunnen niet zonder, want dan stort het systeem in.”
Ook Jim van Os, onder andere hoogleraar psychiatrie aan het UMC Utrecht, vindt dat je anders met neurodivergente mensen kunt omgaan: “In Nederland zit 4,5 procent van de kinderen aan de Ritalin vanwege ADHD, terwijl het in bijvoorbeeld Denemarken 2 procent is. Dat is toch gek? Als een kind druk is, kun je het ook meer ruimte geven, want die energie en creativiteit heeft allerlei positieve kanten. En dat geldt voor de meeste menselijke variaties. We zouden neurodiversiteit moeten vieren in plaats van het te willen onderdrukken.”
Herken je deze signalen van een neurodivergente burn‑out?
Herken jij je in neurodiversiteit? En loop je ook op tegen zaken in het dagelijks leven die voor anderen heel normaal zijn? Een burn-out zit voor jou als neurodivergent persoon in een klein hoekje. Let op deze rode vlaggen:
- Je raakt sneller overstuur van kleine dingen
- Je voelt geen emoties meer (emotionele afvlakking)
- Je bent uitgeput, maar kunt niet slapen
- Je voelt je extreem leeg of zinloos
- Je kunt minder goed praten, denken of plannen dan eerst
- Je bent prikkelbaar, paniekerig of vermijdt contact
Deze signalen vragen om directe actie. Je hoeft niet eerst ‘helemaal op’ te zijn voor je iets verandert.
Hoe kom je eruit? Praktische tips
Kleine veranderingen kunnen groot verschil maken. Begin hier:
-
Zorg voor rustmomenten over de dag
Plan bewust prikkelvrije tijd in. Zet je telefoon uit, ga een stukje wandelen of sluit je even af met muziek of stilte.
-
Zorg voor voorspelbaarheid
Gebruik vaste routines. Start en eindig je dag op dezelfde manier. Dat geeft je brein houvast.
-
Ontprikkel actief
Gebruik oordoppen, een zonnebril, een noisecancelling‑koptelefoon of apps zoals Brain.fm. Zorg dat je dagelijks zo min mogelijk prikkels binnenkrijgt.
-
Bespreek je behoeften op werk of thuis
Durf te zeggen wat je nodig hebt. “Ik heb meer stilte nodig” is geen zwakte, maar geeft aan dat je goed voor jezelf zorgt.
-
Stop met maskeren
Wees eerlijk over wie je bent. Het kost veel energie om je aan te passen. Als mensen je beter begrijpen, wordt het voor iedereen makkelijker. En nog het meest voor jezelf.
Hulp met BoFit – hoe werkt dat?
Bij BoFit begeleiden we mensen die in een burn-out zitten of daar tegenaan lopen. We weten dat een burn‑out bij iemand met een neurodivergent brein anders voelt, en dus ook een andere aanpak vraagt.
Onze methode is natuurlijk en laagdrempelig. Je gaat letterlijk de natuur in met je coach/hulpverlener. Geen kille kantoorgesprekken, maar persoonlijke aandacht, rust en ruimte om jezelf te zijn.
Wat we wel doen:
- We stemmen de coaching af op wie jij bent
- We bouwen samen aan energie en grenzen
- We geven je inzicht in jouw manier van denken en voelen
Wat we niet doen:
- We stellen geen diagnoses
- We bieden geen therapie voor autisme of ADHD
- We passen je niet aan – we helpen je te leven op jouw manier
Bij BoFit leer je niet ‘normaal’ te worden. Je leert te leven op een manier die bij jouw brein past. En dat is precies wat werkt.
Janneke, Ervaring met ADD
Jarenlang dacht Janneke dat ze gewoon wat chaotisch was of zich snel liet afleiden. Op haar werk deed ze altijd haar best om zo goed mogelijk te presteren. Ze gebruikte to-do lijstjes en kleurcodes om overzicht te houden. ’s Nachts probeerde ze vaak nog dingen af te maken die overdag niet waren gelukt.
Maar Janneke was steeds moe, snel geïrriteerd, kon zich niet meer goed concentreren en kreeg niets meer gedaan. Ze kreeg een burn-out. Later bleek dat haar ADD hierbij een grote rol speelde. Ze was al jarenlang overprikkeld, zonder dat ze dat wist.
De tips die veel mensen helpen – zoals meer rust nemen of minder moeten – hielpen bij haar juist niet. Rust betekende voor Janneke: nog meer piekeren en verdwalen in haar hoofd.
Bij BoFit leerden we haar eerst hoe ze prikkels en energie beter kon herkennen. Door te wandelen in de natuur, met aandacht voor haar lichaam en ademhaling, kon ze haar gedachten wat loslaten. Ze ontdekte hoe stress in haar lichaam opbouwde en hoe ze die signalen eerder kon voelen.
Ook keken we naar haar patronen: perfectionisme, iedereen willen pleasen, en steeds te veel doen. Veel mensen met ADD hebben geleerd zich aan te passen aan ‘de norm’. Dat kost veel energie.
Tijdens de begeleiding oefende Janneke met het stellen van grenzen, zonder zich daar schuldig over te voelen. En misschien nog belangrijker: ze leerde ADD zien als iets normaals. Niet als iets dat weg moet, maar als iets dat vraagt om een andere manier van leven, plannen en omgaan met jezelf.
Zo kreeg Janneke weer vertrouwen in haar lichaam, in haar keuzes en in hoe zij functioneert – niet ondanks haar ADD, maar juist mét haar ADD.
Wil jij rust in je hoofd en ruimte voor wie jij bent?
Je hoeft het niet alleen te doen. Vraag een intakegesprek bij jou in de buurt aan en ontdek wat BoFit voor jou kan betekenen. Wil je eerst meer lezen? Vraag dan de gratis brochure aan of lees de ervaringsverhalen van anderen.
Je hoeft niet te wachten tot het beter gaat. Begin vandaag met kiezen voor jezelf!
Klik hier voor contact en gratis brochure
Lees hoe anderen hun burn-out‑ overwonnen
Bronnen:
Pschologie.nl | Judith van Ankeren
Anneliesspek.nl | Annelies Spek, Fleur Schoondermark, Michelle Kiep