Burn-out door onverwerkt trauma? Symptomen en oorzaken
Onverwerkt trauma: symptomen en oorzaken. Ben jij burn-out geraakt? Het kan heel goed dat onverwerkt trauma de oorzaak hiervan is. Hoe trauma werkt en wat de invloed hiervan is op burn-out, leggen wij je uit in dit blog.
Inhoud:
Verbinden met jezelf en anderen
Onverwerkt trauma symptomen: 6 overlevingsstrategieën
Kenmerk van onverwerkt trauma: verdoving
Kenmerken en verschillen shocktrauma en ontwikkelingstrauma
Onveilige situaties en afstemming ouders
Waardoor raak je getraumatiseerd?
Machteloosheid en controleverlies
Onverwerkt trauma symptomen: diverse overlevingsresponsen
Overactief autonoom zenuwstelsel
Burn-out en overlevingsstrategieën
Weer in contact komen met jezelf
Ontwikkelen van je kwaliteiten en passie
Basisbehoeften
Net als iedereen heb jij bepaalde basisbehoeften. Zo heb je bijvoorbeeld eten en drinken nodig omdat je anders doodgaat. De basisbehoeften van een baby zijn bijvoorbeeld aandacht en steun. Zonder dit overleeft hij niet. Een baby kan namelijk nog niet met zijn eigen gevoel en emoties omgaan. Hiervoor is een veilige volwassene nodig om te helpen kalmeren.
Co-regulatie en zelfregulatie
In je babytijd heb je het dus nodig om op je ouders af te stemmen. Hoe ouder je wordt, hoe minder dit nodig is en je zelfstandig je weg kunt gaan. Dit noem je co-regulatie. Dit is een biologische noodzaak en de basis voor een veilige hechting. Door co-regulatie leren kinderen om uiteindelijk zichzelf te kunnen kalmeren en aan hun eigen behoeften te voldoen. Zelfregulatie dus.
Verbinden met jezelf en anderen
Zowel co-regulatie en zelfregulatie zijn essentieel voor een gevoel van veiligheid. Wanneer er genoeg veiligheid is, leer je als kind je te verbinden met jezelf en anderen. Je bent hierdoor speels en levendig, en je kunt jezelf echt laten zien zoals je bent. Dit geeft je voldoening, en een gevoel van werkelijk leven.
Onverwerkt trauma symptomen: 6 overlevingsstrategieën
Wat gebeurt er als je als kind in een omgeving opgroeit die niet veilig voelt om jezelf te laten zien? Op zo’n moment ontwikkel je strategieën om in die omgeving toch te kunnen overleven. Ofwel: overlevingsstrategieën. Er zijn verschillende vormen van overlevingsstrategieën:
- please-gedrag;
- perfectionisme;
- altijd maar doorgaan;
- vermijden van confrontaties;
- grenzen niet aangeven of zelf niet meer voelen;
- vooral je aandacht op de ander houden.
Deze strategieën zijn bedoeld om jezelf te beschermen tegen de pijn die ontstaat als je werkelijk jezelf laat zien. Pijn die je als kind echt niet alleen kunt dragen. Zo’n strategie is dus noodzakelijk om te overleven. Je ontwikkelt patronen van bescherming in plaats van patronen van connectie, echt contact met jezelf en de ander.
Kenmerk van onverwerkt trauma: verdoving
Veel psychische en fysieke problemen ontstaan doordat je het lastig vindt om je te verbinden met jezelf en anderen. Dit geeft een verminderend gevoel dat je leeft. Hierdoor kun je bepaalde situaties opzoeken om toch iets te voelen. Denk aan extreme sporten.
Of je gedraagt je op een bepaalde manier om juist minder te voelen. Denk aan verslavingsgedrag (alcohol, social media, Netfix) of dwangmatig gedrag (5x checken of je je sleutels wel bij je hebt, alles netjes en geordend willen houden). Vaak kan dit de stress en onrust wel even verzachten, maar werkt het niet op de lange termijn. Daarom is het zo moeilijk is om ermee te stoppen of het aan te passen naar gezond gedrag.
Lees ook: Glaasje op? Dit moet je weten over burn-out en alcoholverslaving
Draaglast en draagkracht
Zoals je inmiddels hebt gelezen ontwikkel je overlevingsstrategieën als er niet aan je basisbehoeften is voldaan. Of als reactie op ingrijpende gebeurtenissen. Of een situatie ingrijpend is, hangt af van de draagkracht van die persoon.
Je kunt je voorstellen dat bij een jong kind de draagkracht nog klein is. Een situatie kan snel overweldigend zijn. De draaglast (dat wat je te verwerken krijgt) is dan groter dan de draagkracht (de manier waarop je ermee omgaat). Dit kunnen situaties zijn waarvan de impact te veel is of te snel gaat. Maar het kan ook dat je te weinig van iets hebt ontvangen. Bijvoorbeeld emotionele steun.
→ Voorbeeld van emotionele steun
Ben je als kind ooit gevallen? Hoe reageerde de volwassene in jouw omgeving toen? Was dat kalm en steunend? Of moest je vooral niet te lang huilen, weer opstaan en doorgaan. Weet je nog hoe dat voor je was? Die steun is essentieel voor jouw ontwikkeling later. Je leert hier bijvoorbeeld dat je nauwelijks aandacht aan pijn of emoties moet geven. Gewoon je verstand op nul zetten en doorgaan.
Wat is een trauma? Kenmerken
Een traumatische gebeurtenis verbreekt de verbinding met jezelf, je lichaam, je gevoel, anderen en de wereld om je heen. Het ontregelt je zenuwstelsel.
Of je van trauma spreekt hangt onder andere af van (Marsman, 2014):
- je persoonlijke mogelijkheden tot het dragen, regelen en verwerken van de situatie;
- van de beleving en de betekenis die je eraan hebt gegeven;
- de aard en de intensiteit van de situatie;
- de nazorg en steun die je hebt ontvangen;
- eerdere ervaringen en de veerkracht die je hebt.
Trauma: meer dan alleen maar zware gebeurtenissen
Bij trauma denk je waarschijnlijk al snel aan zware gebeurtenissen die voor bijna ieder mens traumatiserend zijn. Zoals (getuige zijn van) geweld, misbruik, verwaarlozing of verlies van een naaste. Maar wist je dat valpartijen, ernstige ziektes, ingrijpende medische behandelingen en ziekenhuisopnames vaak veel meer traumatiserend is? Niet veel mensen realiseren zich dat ook kleine of alledaagse gebeurtenissen traumatiserend kunnen werken. Denk aan een afwijzing van een belangrijk persoon, grensoverschrijdend gedrag, het te horen krijgen van een naar bericht, buitengesloten worden enzovoort.
“Wat je weerstaat, blijft bestaan en die gevoelens duwen terug” – Peter Levine
De diepere oorzaak van trauma
Als je tijdens een traumatische ervaring je niet hebt kunnen uiten door bijvoorbeeld boos te worden of te huilen dan blijven die sensaties zitten. De diepere oorzaak van trauma gaat daarom over gevoelens die nooit zijn gevoeld, lichamelijke impulsen die verhinderd zijn en gebaren die niet zijn afgemaakt. Je hele systeem raakt als het ware op slot.
Peter Levine, Amerikaans medicus, psycholoog en grondlegger van de Somatic Experiencing methode, zegt hierover: “Er worden allerlei emoties opgewekt zoals verdriet, verlies en woede die mensen jarenlang, tientallen jaren soms, hebben vastgehouden. Als we er niet mee kunnen omgaan, of als we ze niet mogen voelen, duwen we ze weg. Maar wat je weerstaat, blijft bestaan en die gevoelens duwen terug. En wij duwen nog harder. De angst is dan als ik dit zou voelen, zou ik kapotgaan. Maar het is alleen je reactie tegen die emotie die het probleem veroorzaakt. Bij een trauma is er geen eind aan het verhaal.”
Kenmerken en verschillen shocktrauma en ontwikkelingstrauma
Tot nu toe heb je gelezen over trauma in het algemeen. Maar wist je dat er verschillende soorten trauma’s zijn? Zo is er shocktrauma en ontwikkelingstrauma. Hieronder ontdek je de verschillen.
1. Shocktrauma
Dit is trauma dat veroorzaakt is door een schokkende gebeurtenis. Een situatie die te veel, te snel of te plotseling is om (alleen) mee om te gaan. Je lichaam gaat direct in de meest functionele overlevingsstand (vechten/vluchten/bevriezen) op dat moment. Er is een duidelijk punt van voor en na de situatie.
2. Ontwikkelingstrauma
Dit zijn meerdere ingrijpende situaties (of bijna constant aanwezig) waarbij een keuze gemaakt moet worden tussen je authenticiteit of gehechtheid. Een keuze die voor een kind niet nodig zou moeten zijn. Want de meest natuurlijke manier is dat je jezelf kunt zijn én je veilig bent met anderen.
Gehechtheid is dus de verbinding met anderen, liefde ontvangen en geven, ergens bij horen en dat er voor je gezorgd wordt. Authenticiteit is weten wat je voelt, in contact zijn met je lichaam en weten hoe je dat kunt uiten. Is er in je vroege jeugd niet genoeg ruimte en veiligheid geweest om jezelf te zijn? En heb je hierdoor overlevingsstrategieën moeten ontwikkelen? Dan spreek je over ontwikkelingstrauma.
Onveilige situaties en afstemming ouders
Wanneer de afstemming van je ouders/verzorgers niet (genoeg) gericht was op wat jij nodig had, dan kan dat onveiligheid creëren. Bijvoorbeeld in als je in een situatie opgroeit waar veel spanningen en problemen zijn, waar veel van je verwacht wordt of waar ouders/verzorgers vaak weg zijn. Vaak brengt dit onbedoeld een onveilige situatie voor een kind waarin het leert om uit contact te gaan met wat hij/zij echt voelt of nodig heeft.
Als de persoon van wie je afhankelijk bent ook de persoon is die als onveilig wordt ervaren, dan kun je als kind niet anders dan je aanpassen om te overleven. Dan ontstaan er dus overlevingsstrategieën.
Waardoor raak je getraumatiseerd?
Wat maakt dat de één wel getraumatiseerd raakt en de ander niet? Dit heeft met verschillende aspecten te maken. Bijvoorbeeld, je opvoeding, de familiedynamiek, levensomstandigheden, stress, eerder trauma, lichamelijke en geestelijke gesteldheid en je leeftijd. Van hieruit bouw je aan jouw sterke en zwakke plekken. Je kwetsbaarheid voor trauma is ook afhankelijk van in- en externe hulpbronnen. Zoals hulp van vrienden en familie, een fijne en veilige eigen plek, relativeringsvermogen of mate van zelfregulatie.
Machteloosheid en controleverlies
Ook heeft trauma te maken met het gevoel van machteloosheid, verlies van controle. Je persoonlijke kenmerken en overlevingsstrategieën hebben invloed op hoe jij omgaat met stressvolle en heftige situaties. En of je jezelf daarin wel of niet kunt reguleren. Wanneer je ‘iets’ kunt doen zoals hulp bieden of als er iemand is bij wie je kunt kalmeren, troost voelen en/of je veilig kunt voelen, dan kan dit helpen om je zenuwstelsel te kalmeren. Hierdoor kan overtollige energie worden ontladen. Zo zorgt je lichaam ervoor dat de situatie geen trauma wordt.
Onverwerkt trauma symptomen: diverse overlevingsresponsen
Vechten, vluchten of verstijven/bevriezen zijn de opties waaruit je kunnen kiezen bij gevaar. Dat ‘kiezen’ gebeurt volautomatisch en onbewust. Net als bij wilde dieren. Als zij zijn geschrokken of ternauwernood aan de dood zijn ontsnapt laten zij vaak een natuurlijke reactie zien. Hierdoor wordt de energie van de schrik ontladen. Bijvoorbeeld door te schudden of te trillen. Wij mensen zijn uitgerust met vrijwel dezelfde regelmechanismen als dieren. Deze worden echter soms geblokkeerd door je verstand.
Zo kun je je bijvoorbeeld ‘groothouden’ of ‘doorzetten’ en daarmee een volledige ontlading in de weg staan. Zonder ontlading ontstaan er vroeg of laat symptomen. Zoals:
- Nachtmerries, woedeaanvallen, gevoelloosheid, apathie, verlies van levenslust;
- Angst, paniek, hartkloppingen, oppervlakkig ademen, overmatige alertheid of prikkelbaarheid, onrust, slapeloosheid;
- Depressie, uitputting, gevoel van hulpeloosheid of onmacht, krachtverlies in de spieren;
- Dissociatie, gevoel dat (een deel van) je lichaam niet van jou is, beperkt spectrum van gevoelens;
- Ontkenning: het trauma is niet gebeurd of het is niet belangrijk;
- Je lijdt aan geheugenverlies of hebt concentratieproblemen.
Overactief autonoom zenuwstelsel
Uit onderzoek (Marsman 2014) blijkt dat wanneer er meer traumatische gebeurtenissen zijn geweest in je jeugd dat je grotere kans hebt om spanning op te bouwen in je lichaam. Het verhoogt je stressgevoeligheid en stressreactiviteit. Dit merk je door hyperalertheid, schrikachtig, gespannen en door cognitieve en lichamelijke klachten. Er kan een enorme focus op gevaar ontstaan en een vervorming van je gevoel van veiligheid.
Wanneer je zelfregulatie (de manier om jezelf te kalmeren) onderontwikkeld is, kan dit ervoor zorgen dat je moeite hebt met het oppikken van signalen van veiligheid waardoor je kunt kalmeren. Ook kan dit zorgen voor overgevoeligheid voor prikkels zoals geluid, licht, aanraking enzovoort.
Burn-out en overlevingsstrategieën
Bij een burn-out stapelt de stress zich steeds verder op. Je krijgt last van zowel lichamelijke als emotionele klachten. Als reactie hierop trek je je vaak terug, zowel fysiek als emotioneel. Hoe meer stress je ervaart, hoe meer het nodig is om je overlevingsstrategieën in te zetten. Bijvoorbeeld hard doorwerken of alles perfect willen doen.
Overeenkomsten trauma en burn-out
Bij trauma’s en burn-out zien we vergelijkbare veranderingen in de hersenen. Veranderingen waardoor er concentratieproblemen ontstaan en je niet meer goed oplossingsgericht en flexibel kan functioneren. De zelfregulatie verstart en je kunt last krijgen van aanpassingsproblemen. Andere kenmerken en symptomen die overeenkomen tussen trauma en burn-out zijn onder andere:
- Reageren met angst, hopeloosheid of afgrijzen;
- Slaapproblemen en nachtmerries;
- Depressie en terugtrekking;
- Stemmingswisselingen;
- Situaties ontwijken die herinneringen oproepen aan de traumatische gebeurtenis.
Wil jij weten of je een burn-out hebt? Ontdek het antwoord in dit e-book:
Hoe weet je of je burn-out bent? Lees er alles over en ontdek het zelf
Triggers: je trauma geactiveerd
Hevige stress of een nieuwe ingrijpende situatie kunnen ook als trigger werken waardoor eerdere traumatische ervaringen worden geactiveerd. Ook eerdere traumatische ervaringen kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van een burn-out. Als je bijvoorbeeld door een zwaar ongeval onzeker bent geworden of als je als kind hebt geleerd om overal ‘ja’ tegen te zeggen, dan ben je gevoeliger voor het ontwikkelen van een burn-out.
Burn-out of trauma?
Een burn-out en de gevolgen van trauma zijn niet van elkaar te scheiden. De ingrijpende ervaringen en de manier waarop jij daarmee hebt leren omgaan is de basis van hoe je in je werk en dagelijks leven ook met ingrijpende situaties (stress, druk, afwijzing, verwachtingen) zal omgaan. Wat nu?
Weer in contact komen met jezelf
Wat je nodig hebt, is in contact komen met die gevoelens die zo spannend zijn om toe te laten. Heel gedoseerd, telkens een beetje. Want als je al die energie tegelijkertijd loslaat raak je makkelijk overweldigd. Dan sla je weer dicht. Het zenuwstelsel kan het verschil niet zien tussen een traumatiserende gebeurtenis en de chaotische ervaringen bij het herbeleven. Dus als je daardoor overweldigd wordt, kun je opnieuw getraumatiseerd worden.
Door te oefenen om sensaties in je lichaam op te merken (fijne, neutrale en onaangename) en ze allemaal te verwelkomen, vergroot je je capaciteit om met die sensaties te zijn.
Samen doen
Niet altijd kun je alleen bij heftige emoties en sensaties blijven. Het is dan fijn om een vertrouwde coach/therapeut te hebben met wie je samen zorgt dat je veilig en met kleine stapjes door de pijnlijke, oncomfortabele gevoelens heen gaat en de capaciteit om erbij te blijven vergroot. Wanneer je erbij kan blijven kun je onderzoeken wat je nodig hebt. Door dat toe te passen of erom te vragen kun je jezelf reguleren.
Lichaamsgerichte oefeningen
Door middel van lichaamsgerichte oefeningen leer je de sensaties en emoties in je lichaam kennen. Hierdoor vergroot je je draagkracht voor deze sensaties en emoties. En versterk je je zelfvertrouwen. Want je hoeft niet meer bang te zijn voor die boosheid of het gevoel van schaamte. Deze kun je nu dragen waardoor je er niet door wordt overspoeld.
Door deze fysieke oefeningen groeit het vertrouwen in jouw lichaam. Je neemt jezelf weer serieus wanneer je lichaam je informatie geeft. En je begrijpt wat het je te vertellen heeft. Je leert dus je behoeftes en grenzen herkennen en ernaar te luisteren. Je herkent wanneer iets te veel is. Je veerkracht om met heftige situaties om te gaan wordt groter. Je buigt steeds makkelijker mee waar nodig. Je pakt daarnaast de regie om de situatie de baas te blijven.
Accepteren wie je bent
Wat hierdoor ook vergroot is de acceptatie van wie je bent. Je leert zonder oordeel naar jezelf en alles wat daarin ontstaat te kijken. Dit betekent niet alleen sensaties maar ook je gedachten, patronen en overtuigingen. Je bent bewuster van wat er in jou afspeelt en identificeert je er nu minder mee. Als gevolg ontstaat er meer liefde en vertrouwen naar jezelf en de ander.
Ontwikkelen van je kwaliteiten en passie
Wanneer je bewuster bent van jezelf kun je ook bewuster ervaren wat jouw kwaliteiten zijn en waar jij passie voor hebt. Ook voel jij steeds beter aan waar je energie van krijgt en wat of wie jou energie kost. Het evenwicht tussen stress, activiteiten en rust komt hierdoor steeds meer in balans. Want stress is niet je vijand. Je hebt het ook nodig om bijvoorbeeld een prestatie te leveren. Je voelt wanneer je overprikkeld bent maar ook wanneer je juist te weinig geprikkeld of uitgedaagd wordt.
Het is dus belangrijk om jezelf serieus te nemen, ruimte voor jezelf te creëren, weer te luisteren naar wat goed voor jou is. En: je hoeft het niet alleen te doen.
De taak van de BoFit-coach
Een BoFit-coach biedt hulp om interne en externe hulpbronnen te herkennen en uit te breiden. Voorbeelden van interne hulpbronnen zijn: gevoel voor humor, contact met de grond, gevoel van kracht, creativiteit, intelligentie. Externe hulpbronnen kunnen iedere vorm van ondersteuning zijn, bijvoorbeeld vrienden, familie, een fijne plek, positieve herinneringen, de natuur. Deze geven in het lichaam een gevoel van vertrouwen en ontspanning. Dat doorbreekt de vicieuze cirkel van aanhoudende en zichzelf versterkende spanning. Een BoFit-coach kan jou begeleiden en informeren als het om trauma gaat. Voor gerichte behandeling verwijzen wij jou door.
Ben jij burn-out geraakt?
Samen met een BoFit-coach in jouw buurt ga je stap voor stap met je burnout aan de slag. Vraag nu direct de brochure met de tarieven aan en plan binnen een week een gratis kennismaking bij jou in de buurt.
0 reacties