Overwerken hoort er een beetje bij, vinden de meeste werknemers. Volgens cijfers van het CBS werkt de gemiddelde man 3,7 uur per week over, de vrouw 2,4 uur. Hoewel het een beetje fluctueert, zijn de cijfers de afgelopen vijftien jaar nagenoeg hetzelfde gebleven. Maar is overwerken erg? En raak je er burn-out van? Ja en nee.

Af en toe een paar uur extra (onbetaald) werken. Dat hóéft het niet erg te zijn. Universitair docent en arbeidspsycholoog aan de Radboud Universiteit Debby Beckers promoveerde op dit onderwerp. “Mensen die af en toe langer werken in een prettige omgeving hebben meestal nergens last van. Zij zijn vaak gewoon tevreden over hun werk en doen dit met plezier.”

Risico’s overwerk

Toch is er van de groep overwerkers een klein deel dat extreem en structureel overwerkt, met weken van soms meer dan zestig uur. En dat is wel zorgelijk, zegt Beckers. “Denk aan advocaten of bankiers, maar ook in het onderwijs en de gezondheidszorg komen extreem lange dagen en weken voor.” Extreem overwerk kan op lange termijn schadelijk zijn. Beckers: “Je loopt meer risico op hart- en vaatziekten, hoge stress en depressie. Je lichaam en geest hebben te weinig rusttijd om weer te herstellen, en dat is niet gezond.”

Gematigd overwerk

Ook gematigd overwerk kan op lange termijn problemen opleveren, waarschuwt Beckers. “Overwerk waarvoor je niet kiest en waarvoor je niet betaald wordt, is de slechtste combinatie. Dat zien mensen als slechte werkomstandigheden (niet leuk, geen autonomie) en dat geeft meer risico op gezondheidsklachten en, op de lange termijn, een burn-out.”

Neerwaartse spiraal

Ook fysiek kan het zwaar zijn: je lichaam heeft tijd nodig om te herstellen. Mensen die overwerken gaan over het algemeen later naar bed, slapen vaker slecht en eten minder gezond. Door onvoldoende herstel kom je in een neerwaartse spiraal. En als je baas je dan wéér vraagt om langer te blijven, gaat het een keer mis. Dan krijg je burn-out- en gezondheidsklachten.

Compensatie en vrije tijd

Mocht je expliciet gevraagd zijn om langer te blijven dan verschilt het per beroepsgroep hoeveel je daarvoor krijgt. “Bij overwerk kan daar ook nog een toeslag bovenop komen, zegt Andrée Ruiters, adviseur arbeidstijden bij FNV. “Al is dat niet wettelijk geregeld, maar in de cao afgesproken.” En daarnaast, zegt ze, kan compensatie ook uit tijd (vrije dagen of uren) bestaan.

Nee zeggen?

Wie er gewoon geen zin in heeft, kan overwerk ook weigeren – als je durft tenminste. “Hoewel van een werknemer mag worden verwacht dat hij af en toe overwerkt,” zegt advocaat Jacobs “als de baas bijvoorbeeld net een grote klus heeft binnengehaald. Mits het verzoek redelijk is – je kunt niet verwachten dat werknemers dagenlang tot half 4 ’s nachts doorwerken – en het niet gaat om structureel overwerk.”

Structureel overwerken

Moet je wel structureel veel overwerken, kaart het dan aan bij je leidinggevende of ga in gesprek met de Ondernemingsraad of vakbond. Ruiters: “Dan is er wellicht sprake van te weinig personeel voor het beschikbare werk. En leidt dat tot hoge werkdruk voor werknemers.” In ieder geval is het belangrijk stil te staan bij de te maken overuren en niet klakkeloos aan te nemen dat het ‘erbij hoort’.

Bron:
Nrc.nl | 6 september 2016